Ζαννής Στεφάνοβικ Σκυλίτσης (1806-1886) και τέκνα

Το 1887 εκδόθηκε στην Λειψία το βιβλίο: Ελληνικής Μυθολογίας και Ιστορίας τα κυριώτερα εν επιτομή. Από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της τελευτής του Αλεξάνδρου του Μεγάλου υπό Βιργινίας Στεφάνοβικ Σκυλίτζη.

Η συγγραφέας, το γένος Σεκιάρη, ήταν σύζυγος του Ιωάννη Στεφάνοβικ Σκυλίτζη και είχε δύο παιδιά τον Στέφανο και την Έλενα. Αφιέρωνε το πόνημά της στη μνήμη του πεθερού της Ζαννή Στεφάνοβικ Σκυλίτζη του οποίου ολοσέλιδη εικόνα κοσμεί την τρίτη σελίδα του βιβλίου. 

Η σελίδα αφιέρωσης από το βιβλίο της Βιργινίας Στ. Σκυλίτζη

Η σελίδα με το πορτραίτο του Ζαννή Στεφάνοβικ Σκυλίτζη, από το βιβλίο της Βιργινίας Στ.Σκυλίτζη. Πρόκειται για ένα χαρακτικό που κατά την πρακτική της εποχής προέρχεται από φωτογραφία.

Ο Ζαννής Στεφάνοβικ Σκυλίτζης φωτογραφημένος περί το 1875 στο Παρίσι από τον φωτογράφο Walery. Η φωτογραφία χρησίμευσε ως μοντέλο για το χαρακτικό-πορτραίτο του Ζαννή. ( ΦΑ 1Α61.181)

Ο Ζαννής Στεφάνοβικ Σκυλίτζης, μέλος της Χιώτικης διασποράς υπήρξε ο ιδρυτής του εμπορικού οίκου Στεφάνοβικ Σκυλίτζη στην Κωνσταντινούπολη. Η οικογενειακή αυτή επιχείρηση αναδείχθηκε σε μία από τις κραταιότερες στον χώρο της ανατολικής Ευρώπης με δράση από το Λονδίνο μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Οι Σκυλίτζη έφθασαν και στην Καλκούτα πριν από του αδελφούς Ράλλη. Ο Ζαννής παντρεύθηκε την Ελένη Δημητρίου Μαχαίρα και απέκτησαν οκτώ παιδιά από τα οποία τρεις μόνο γιοί επιβίωσαν και τον διαδέχθηκαν. Ο Δημήτριος (1839-1893), ο Ιωάννης (1840-1908) και ο Παύλος (1842-1901). Ο Ιωάννης παντρεύθηκε τη Βιργινία Σεκιάρη και ανέλαβε την οικογενειακή  επιχείρηση στο Λονδίνο και το Μάντσεστερ, ενώ ο μικρότερος ο Παύλος, έμεινε στην Κωνσταντινούπολη με τον πατέρα. Η οικογένεια επεκτάθηκε στον τραπεζικό τομέα και ο Ζαννής έγινε ένας από τους γνωστούς τραπεζίτες του Γαλατά που χορηγούσαν δάνεια στον Σουλτάνο.

'Οταν ο Ζαννής πέθανε στην Κωνσταντινούπολη το Μάρτιο του 1886 μόνον ο Παύλος ήταν από την οικογένεια εκεί για να συνοδεύσει τη σορό του πατέρα. Τα ανθοπωλεία τη μέρα εκείνη στέρεψαν. Αναρίθμητα ήταν τα στεφάνια και τα συλληπητήρια τηλεγραφήματα που έφθασαν από παντού.  Στην επιβλητική κηδεία παρέστησαν εκτός από την ελληνική κοινότητα, εκπρόσωποι όλων των άλλων κοινοτήτων, διπλωμάτες και αξιωματούχοι της Υψηλής Πύλης. Ένας εθνικός ευεργέτης είχε χαθεί, πριν προλάβει να δει το Σκυλίτσειο νοσοκομείο της Χίου  που εγκαινιάσθηκε λίγο αργότερα.

Ο Παύλος Στεφάνοβικ Σκυλίτσης, μικρότερος γιος του Ζαννή, περί το 1880. ( ΦΑ VOU4.40)

Ο μεγαλύτερος γιος του Ζαννή, ο Δημήτριος Στεφάνοβικ Σκυλίτζης, αφού δημιούργησε τεράστια περιουσία σε Γαλλία και Αγγλία, προς το τέλος του βίου του, θέλησε να επιστρέψει στην Αθήνα.  Παρήγγειλε σε δύο γάλλους γλύπτες ένα μνημείο για τον λόρδο Βύρωνα με σκοπό να το προσφέρει στην Ελλάδα. Ζήτησε από τον τότε πρωθυπουργό Χαρίλαο Τρικούπη μία θέση στην πλατεία Συντάγματος για να τοποθετηθεί το μνημείο. Προσέκρουσε στην άρνηση του Τρικούπη που του αντιπρότεινε το Ζάππειο. Ο Δημήτριος επανήλθε με νέα πρόταση. Θα έκανε δωρεά ένα νοσοκομείο με την προϋπόθεση να στηθεί το μνημείο στην πλατεία Συντάγματος. Ο Τρικούπης ενοχλημένος από τον "ηθικό εκβιασμό" του Σκυλίτζη δεν ενέδωσε. Ο Σκυλίτζης δεν κτύπησε την πόρτα της Ελλάδας τρίτη φορά. Η προσφορά του στράφηκε στη Γαλλία. Πέθανε το 1893, όμως με τη διαθήκη του άφηνε 5 εκατομμύρια φράγκα για να γίνει μία εκκλησία και ένα έργο φιλανθρωπίας. Ο αδελφός του Παύλος ανέλαβε την εκτέλεση των επιθυμιών του. Χάρισε ένα οικόπεδο 10 στρεμμάτων στην αδελφότητα Petites Soeurs des Pauvres (μικρές αδελφές των φτωχών) στο Παρίσι. Εκεί ανέλαβε να οικοδομήσει και να εξοπλίσει ένα γηροκομείο τριακοσίων θέσεων το οποίο θα λειτουργούσε με 35 μοναχές της αδελφότητας. Ο πρόεδρος της γαλλικής δημοκρατίας Félix Faure έκανε δεκτή τη δωρεά με το διάταγμα της 22ας Μαρτίου 1897 και επισκέφθηκε επίσημα το γηροκομείο τον Ιανουάριο του 1898. Το ίδρυμα λειτούργησε χωρίς διακοπή ως τις μέρες μας. Απασχόλησε μάλιστα έντονα τον γαλλικό Τύπο πριν λίγα χρόνια επειδή η αδελφότητα μη μπορώντας να συντηρήσει το συγκρότημα το πρότεινε για πώληση. Ένα τέτοιο οικόπεδο στο κέντρο του Παρισιού είναι σπανιότατο και συνιστά μοναδική ευκαιρία για κερδοφορία. Οι κατασκευαστές έσπευσαν,  οι κάτοικοι κινητοποιήθηκαν, ο δήμος του Παρισιού άσκησε βέτο και απαγόρευσε την πώληση. Ο "έλληνας τραπεζίτης", όπως αποκαλούσαν οι γαλλικές εφημερίδες στα τέλη του 19ου αιώνα τον Δημήτριο Σκυλίτζη, έχει σήμερα ξεχασθεί, όμως τα έργα του είναι παρόντα και ζωντανά. Όσο για το μνημείο του Βύρωνα τοποθετήθηκε τελικά στο Ζάππειο τον Ιανουάριο του 1895 μετά τον θάνατο του Δημητρίου με τη φροντίδα του αδελφού του Παύλου. Εκεί βρίσκεται ακόμα σήμερα, στη συμβολή των λεωφόρων Αμαλίας και Βασιλίσσης Όλγας.

Τί απέγινε όμως με την πρώτη επιθυμία του Δημητρίου, την εκκλησία που ήθελε να οικοδομήσει;
Το 1890 θεμελιώθηκε ο ελληνορθόδοξος ναός της οδού Bizet στο Παρίσι. Ολοκληρώθηκε μετά το θάνατο του Δημητρίου και ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Πρωτομάρτυρα και Αρχιδιάκονο Στέφανο, από το όνομα του παππού του δωρητή.  Στις 23 Δεκεμβρίου 1895 έγιναν τα εγκαίνια του μεγαλοπρεπούς ναού. Η ελληνική κοινότητα του Παρισιού που μέχρι τότε εκκλησιαζόταν στη ρωσική εκκλησία είχε επιτέλους αποκτήσει τη Μητρόπολή της.  Ο Παύλος Στεφάνοβικ Σκυλίτζης ανέλαβε την οργάνωση της λαμπρής τελετής. Το οικουμενικό Πατριαρχείο έστειλε τον μητροπολίτη  Ηρακλείας, ενώ παρών ήταν και ο σχολάρχης της Μεγάλης του Γένους Σχολής  Γρηγόριος Παλαμάς. Παρόντες ήταν και οι Σκυλίτζη της Αγγλίας. Ο Ιωάννης με τη γυναίκα του Βιργινία και την κόρη τους Έλενα. Η Έλενα εικοσαετής περίπου τότε, έμελλε να ζήσει και άλλες στιγμές συγκίνησης στον ίδιο ναό. Σαράντα χρόνια αργότερα, στις 21 Μαρτίου του 1936 εψάλλη στον ίδιο ναό η εξόδιος ακολουθία του συζύγου της  Ελευθέριου Βενιζέλου.

Η Έλενα Βενιζέλου στο πλοίο που μεταφέρει τη σορό του Ελευθέριου Βενιζέλου στα Χανιά, ανάμεσα στον Θεμιστοκλή Σοφούλη και τον Στυλιανό Γονατά. Η Έλενα ήταν κόρη του Ιωάννη Σκυλίτζη και της Βιργινίας Σεκιάρη και εγγονή του Ζαννή Στεφάνοβικ Σκυλίτζη. ( ΦΑ 6Κ10.098)

O ελληνορθόδοξος ναός της οδού Bizet στο Παρίσι (φωτογραφία ΒΧ, 2015)

   

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου 

 

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Σημ. Η παρούσα ανάρτηση δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τον ψηφιακό πλούτο της εθνικής βιβλιοθήκης της Γαλλίας διαθέσιμος στο γνωστό Gallica και την ψηφιακή βιβλιοθήκη  Ανέμη του Πανεπιστημίου της Κρήτης.